Σημαντικότερο ίσως έργο του Ουγκώ είναι οι "Άθλιοι", η ιστορία της ζωής του Γιάννη Αγιάννη, ενός μικροκακοποιού που καταφέρνει να επανέλθει στο δρόμο της τιμιότητας και να ανέλθει κοινωνικά μέσω της σκληρής δουλειάς και της Φαντίνας, μιας νεαρής γυναίκας που η φτώχεια και η αρρώστια την αναγκάζουν να εκπορνευτεί. Σημαντικό ρόλο παίζει και η Κοζέτ, κόρη της Φαντίνας και πνευματικό παιδί του Αγιάννη αλλά και πολλοί άλλοι μικροί και μεγαλύτεροι ήρωες. Όλοι τους έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: είναι κοινωνικά απόβλητοι, καθώς δεν ανταποκρίνονται στα συντηρητικά κοινωνικά πρότυπα της εποχής.
Μέσα από τους "Άθλιους", ο Ουγκώ ξορκίζει την αδικία και τη μιζέρια που κρατάει τον άνθρωπο πίσω, και τον εκθέτει γυμνό, όπως είναι, στο φως της αλήθειας, που τον οδηγεί στην πρόοδο και την πνευματική ολοκλήρωση.
Παρακάτω, έχω επιλέξει κάποια αποσπάσματα από την επιστολή που έστειλε ο Ουγκώ στον Ιταλό εκδότη Νταέλι, με σκοπό να τον πείσει να εκδώσει τους "Άθλιους" στα ιταλικά. Η επιστολή αυτή αποτελεί μια βαθιά τομή στην ευρωπαϊκή κοινωνία της εποχής, η οποία δυστυχώς μοιάζει να είναι τόσο κοντινή σε εμάς. Σε μια εποχή που τα δικαιώματα του ανθρώπου καταπατώνται όλο και περισσότερο, τα περισσότερα εργασιακά δικαιώματα καταργούνται, η παιδεία υποβαθμίζεται, η τέχνη παρακμάζει, η δημοκρατία απειλείται κι η αξιοκρατία μοιάζει λέξη άγνωστη, τα λόγια του Ουγκώ μπορούν να μας αφυπνίσουν και να αγγίξουν θέματα-ταμπού της σημερινής κοινωνίας.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ στον εκδότη της ιταλικής έκδοσης των «Αθλίων», Νταέλι.
"Έχετε πολύ δίκιο, κύριε, όταν λέτε πως οι «Άθλιοι» γράφτηκαν για όλα τα έθνη. Δεν ξέρω αν θα διαβαστούν από όλους, όμως εγώ για όλους τους έγραψα.
Ενδιαφέρουν επίσης την Αγγλία, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γαλλία την ίδια, τη Γερμανία και την Ιρλανδία, τους σκλάβους των δημοκρατιών και τους δούλους των μοναρχιών.
Όπου ο άνθρωπός ζει αμόρφωτος και απελπισμένος, όπου η γυναίκα πουλάει το κορμί της για μια μπουκιά ψωμί, όπου το παιδί υποφέρει από αγραμματοσύνη και έλλειψη παιδείας, το βιβλίο των Αθλίων χτυπά την πόρτα φωνάζοντας δυνατά:
-Ανοίξτε μου! Έρχομαι για σας!
Στο σκοτεινό σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός πολιτισμός, ο άθλιος ονομάζεται ΆΝΘΡΩΠΟΣ, που αγωνιά κάτω από όλα τα κλίματα και τα καθεστώτα, που στενάζει σ’ όλες τις γλώσσες.
Τούτο το κακό το ζει κι η Ιταλία σας, όπως και η Γαλλία μας. Η αληθινά θαυμάσια Ιταλία σας κρύβει μέσα της κάθε τύπο αθλιότητας. Έχετε ωραίες πόλεις, έξοχα ερείπια, μνημεία όλο μεγαλοπρέπεια, ιστορία γεμάτη μεγαλουργήματα και ηρωισμό, ωστόσο είστε κι εσείς φτωχοί όπως εμείς.
Αναμφίβολα είναι θαυμάσιος ο ιταλικός ήλιος. Μα –αλίμονο!- το γαλάζιο χρώμα τ’ ουρανού δε φτάνει για να σκεπάσει τα ανθρώπινα ράκη.
Σας μαστίζουν, όπως και μας οι προλήψεις, οι δεισιδαιμονίες, οι τυραννίες οι φανατισμοί και νόμοι τυφλοί, που ενισχύουν την κακοήθεια.
[...]
Θέλετε να πω κι άλλα; Θέλετε να συνεχίσω πιο αναλυτικά τον οδυνηρό παραλληλισμό: Μήπως εσείς δεν έχετε ζητιάνους; Στρέψτε τη ματιά σας στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Κι αν μου πείτε πως δεν έχετε παράσιτα, εκμεταλλευτές, κοιτάξτε τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα και θα βεβαιωθείτε για το αντίθετο.
Πού είναι οι πολλοί δάσκαλοί σας, που μονάχα μ’ αυτούς καλλιεργείται ο πολιτισμός; Πού είναι τα κέντρα της δωρεάν και υποχρεωτικής εκπαίδευσής σας; Ή μήπως όλοι όσοι κατοικούν στην πατρίδα του Δάντη και του Μιχαήλ Αγγέλου έμαθαν να διαβάζουν; Μήπως κάνατε εκπαιδευτήρια τους στρατώνες σας;
Ή μήπως δεν έχετε και εσείς, όπως και εμείς, από το ένα μέρος τεράστιο στρατιωτικό υπολογισμό, κι από το άλλο, γελοία κονδύλια για την εκπαίδευση; Μήπως και η δική σας διοίκηση δεν είναι τέτοια ώστε να υπακούει τυφλά τους πολίτες;
[...]
Ας εξετάσουμε τώρα και τον κοινωνικό σας οργανισμό, παίρνοντάς τον όπως είναι, κι ας δούμε την ενοχή του.
Δείξτε μου τη γυναίκα και το παιδί γιατί από δω αρχίζει η διαβάθμιση του πολιτισμού, δηλαδή από την προσπάθεια που κάνει η κοινωνία για να προστατέψει τα δύο αυτά αρρωστημένα πλάσματά της. Τάχα η εκπόρνευση είναι λιγότερη απελπιστική στη Νάπολι παρά στο Παρίσι; Πόση αλήθεια έχουν μέσα τους οι νόμοι σας και πόση δικαιοσύνη τα δικαστήριά σας;
[...]
Ας ανακεφαλαιώσουμε τα όσα είπαμε ως τώρα. Το βιβλίο αυτό, οι «Άθλιοι», είναι επίσης καθρέφτης δικός σας όσο και δικός μας. Άνθρωποι και κοινωνικές τάξεις ολόκληρες επαναστατούν εναντίον αυτού του βιβλίου. Το καταλαβαίνω. Έχουν δίκιο. Γιατί ο καθρέφτης τούτος που φανερώνει και ομολογεί την αλήθεια φέρνει το μίσος, αυτός όμως δε θα πει πως είναι άχρηστος.
Όσο για μένα, έγραψα το βιβλίο αυτό από αγνή αγάπη για την πατρίδα μου και δεν ενδιαφέρθηκα μονάχα για τη Γαλλία. Όσο περνάνε τα χρόνια μου μεγαλώνει κι απλώνει η σκέψη μου και γίνομαι κάθε μέρας πιο πατριώτης της ανθρωπότητας, που θα υπηρετήσω τη σημαία της.
[...]
Αυτά λέω, κύριε, μετά τη σχετική επιστολή σας, και τα λέω για μένα και για την πατρίδα σας. Αν είπα πολλά, το έκανα εξαιτίας κάποιας περικοπής της επιστολής σας. Μου γράφατε στην περικοπή: «Πολλοί Ιταλοί λένε: -Το βιβλίο αυτό, οι «Άθλιοι», είναι γαλλικό βιβλίο και δε μας ενδιαφέρει. Ας το διαβάσουν οι Γάλλοι σαν ιστορία, εμείς θα το διαβάσουμε σα μυθιστόρημα». Το ξαναλέω, είτε Γάλλοι είτε Ιταλοί είναι οι αναγνώστες, η αθλιότητα έχει την ίδια σημασία για όλους.
Από τότε του γράφεται η ιστορία και η φιλοσοφία ερευνά, η αθλιότητα είναι το ρούχο του ανθρώπινου γένους. Ίσως στο τέλος έρθει η ώρα να πεταχτεί το κουρέλι ετούτο και να αντικατασταθούν πάνω στο γυμνό κορμί του Ανθρώπου- Λαού, τα απαίσια κουρέλια με μια μεγάλη πορφύρα. "
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου